Συνοπτικό ιστορικό της απελευθέρωσης της Μονεμβασίας

 

   - Φωτογραφία 1) Οι Τούρκοι αγάδες παραδίδουν τα κλειδιά του φρουρίου στον Αλέξανδρο Καντακουζηνό. Έργο του P. V . Hess

                                       - Φωτογραφία 2) Η πολιορκία του κάστρου το 1821 από τον Αλέξ. Ησαΐα·          

- Φωτογραφία 3) Η σημαία που χρησιμοποίησε ο Πιέρρος Τζανετάκης το 1821 κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του κάστρου

Από το βιβλίο του Νεκτάριου Μαστορόπουλου:

«ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ:
η κληρονόμος της αρχαίας Σπάρτης
η πανίσχυρη πόλη-κράτος του μεσαίωνα
το στήριγμα του Χριστιανισμού και του Βυζαντίου»

(Το βιβλίο εκδόθηκε το 2017 και ήδη έχει μεταφραστεί σε τέσσερις γλώσσες)

 

-      Η Μονεμβασία στην επανάσταση του 1821. 23η Ιουλίου 1821, η ημέρα της απελευθέρωσης

 

Όμως ήρθε και η ώρα της λευτεριάς.

   Τα βουνά της Πελοποννήσου είναι γεμάτα από σώματα κλεφτών και διακεκριμένοι Mονεμβασιώτες, (όπως ο μητροπολίτης Χρύσανθος Παγώνης και οι προύχοντες Παναγιωτάκης Kαλογεράς και Iωάννης Δεσποτόπουλος) είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και ήταν έτοιμοι για τον μεγάλο αγώνα.

   Στις 22 Μαρτίου οι Τούρκοι της επικράτειας της Μονεμβασίας εγκατέλειψαν τα χωριά τους και κλείστηκαν στο κάστρο, ενώ γρήγορα, μετά από λίγο, στις 28 Μαρτίου, στην ακτή απέναντι από το κάστρο άρχισαν να καταφθάνουν επαναστατικά σώματα Ελλήνων από διάφορες περιοχές της Λακωνίας. Μάλιστα στις 3 Απριλίου άρχισε και ο θαλάσσιος αποκλεισμός του φρουρίου από ναυτική μοίρα που την αποτελούσαν αρχικά έντεκα σπετσιώτικα πλοία με αρχηγό τον Γεώργιο Πάνου.

   Από την αρχή της πολιορκίας οι Τούρκοι υπήρξαν ανυποχώρητοι. Πεισματικά αρνούνταν να εγκαταλείψουν το κάστρο και τους φαινόταν απαράδεκτο να παραδώσουν ένα τέτοιο κάστρο «βασιλικόν», στους μέχρι χθες «ραγιάδες» τους, καθώς σημειώνει και ο Ι. Φιλήμονας.

   Όμως, δύο μήνες μετά την έναρξη της πολιορκίας, αφού πλέον είχαν τελειώσει τα τρόφιμα, άρχισε γι’ αυτούς η πείνα.

   Εξάντλησαν όλο το σάπιο κεχρί που υπήρχε στις αποθήκες από την εποχή των Ενετών, έπειτα έφαγαν τα ζώα που υπήρχαν στο κάστρο για τις μεταφορές, μετά τους σκύλους, τις γάτες, τα ποντίκια και κάθε είδος χόρτου που εκεί είχε φυτρώσει.

   Επιχείρησαν βέβαια, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, δύο φορές, με εφόδους στα γύρω χωριά, να εξοικονομήσουν τρόφιμα, απέτυχαν όμως, αφού μπροστά τους βρήκαν Έλληνες άγρυπνους και έτοιμους να τους κατασπαράξουν.

   Τελικά η φρικτή αυτή κατάσταση της πείνας, τους ανάγκασε να παραδώσουν το κάστρο. Στις 21 Ιουλίου 1821 οι μπέηδες διοικητές του, υπέγραψαν το πρωτόκολλο παράδοσης, έδωσαν τα κλειδιά του φρουρίου στον Αλέξανδρο Κατακουζηνό και εγκατέλειψαν την πόλη, φεύγοντας για τη M. Ασία.

   Η παράδοση του κάστρου της Μονεμβασίας εμψύχωσε, όπως ήταν φυσικό όλους τους αγωνιζόμενους Έλληνες, διότι καθώς σημειώνει και ο Iωάννης Φιλήμων: «τοις πάσι και μάλιστα τοις μακράν κειμένοις Έλλησι παράδοξον τι και μυθώδες εφάνη η είδησις της κυριεύσεως του φρουρίου».

   Έτσι στην συνέχεια, την 23η Ιουλίου του 1821, περνάει την πύλη του κάστρου, ο Αλέξανδρος Κατακουζηνός, επικεφαλής των ελευθερωτών, όπου μαζί με τους Έλληνες κατοίκους της πόλης που είχαν μείνει ζωντανοί μετά την πολύμηνη πολιορκία και άντεξαν την καταπίεση των Τούρκων και τις κακουχίες, κατευθύνεται στον Ελκόμενο Χριστό, όπου γιορτάζουν την απελευθέρωση με μία συγκινητική δοξολογία.

   Στην δοξολογία όμως αυτή δεν χοροστατεί ο μητροπολίτης της Μονεμβασίας Χρύσανθος Παγώνης, ο οποίος άφησε τα αγιασμένα του κόκαλα, στις φυλακές της Τριπολιτσάς, αιχμάλωτος των Τούρκων, καθώς ήταν από τους πρωτεργάτες της επανάστασης, μέγας φιλικός που προετοίμασε τον ξεσηκωμό και εκείνος που μύησε πολλούς στην ιερή ιδέα.

   Ήταν όμως σε εκείνη την κατανυκτική δοξολογία, την ημέρα της απελευθέρωσης, παρών, ο σιορ Παναγιωτάκης Καλογεράς, ο αρχάγγελος θα λέγαμε της ελευθερίας της πόλης, ο οποίος διακινδυνεύοντας πολλάκις την ζωή του, ισορροπώντας στην κόψη του ξυραφιού, εγκλωβισμένος και αυτός μέσα στο Κάστρο, το διάστημα της πολιορκίας, συνετέλεσε τα μέγιστα, ώστε οι Τούρκοι να καμφθούν και να παραδώσουν εν τέλει τα κλειδιά της πόλης, στον πληρεξούσιο της αρχής, τον Κατακουζηνό.

   Τέλος παρούσα στην δοξολογία αυτή, ήταν και η κυρά Βενέτα Κορώνη μια άσημη μέχρι τότε Μονεμβασιώτισσα, που ανεδείχθη όμως με τον ηρωισμό και την αυταπάρνησή της, σε μια ιερή μορφή της πόλης.  

    Ο άντρας της μαζί με άλλους δύο παράτολμους Μονεμβασίτες, μετέφεραν στον στόλο των πολιορκητών, κολυμπώντας, το μήνυμα του Καλογερά, να μη λύσουν την πολιορκία, αλλά να περιμένουν, διότι οι Τούρκοι δεν θα άντεχαν για πολύ ακόμη.

   Οι Τούρκοι τότε έπιασαν την γυναίκα του Κορώνη και την βασάνισαν απειλώντας να σκοτώσουν και τα παιδιά της, για να παραδεχτεί, ότι ο Καλογεράς ήταν αυτός που παρακίνησε τον άντρα της και τους άλλους, στο εγχείρημά τους.

   Εκείνη υπέμεινε τα βασανιστήρια και δεν πρόδωσε, σώθηκε δε χάρις στην παρέμβαση του Καλογερά, ο οποίος απείλησε έμμεσα τους διώκτες της, κάνοντάς τους να αναλογιστούν για την τύχη τους, όταν έλθει η στιγμή της απελευθέρωσης, εάν έχυναν αθώο αίμα.

   Οι Τούρκοι πράγματι φοβήθηκαν, άκουσαν τον Καλογερά και άφησαν αμέσως ελεύθερη την κυρά Βενέτα, η οποία πήρε τα παιδιά της και βγήκε από το κάστρο, ενώ καθώς περνούσε τη γέφυρα  έγινε δεκτή, σαν ηρωίδα, από τους πολιορκητές,  με ζητωκραυγές και πυροβολισμούς.

« Τι βάσανα, κυρά Βενέτα, από τα μαλλιά να σε τραβάν στη ρούγα με τα τρία βυζασταρούδια οι Βαδρουνιώτες…»

ποιητική συλλογή «Μονοβασιά» Γιάννης Ρίτσος